niedziela, 27 marca 2011

"Niewdzięczna pamięć" - Bernlef

Znacie literaturę holenderską? Ja, nie licząc lektur szkolnych, przeczytałam raptem dwie (!!??) książki pisarzy holenderskich. Mało! :/ Mam jednak nadzieję, że bardziej niż ilość liczy się jakość. Pierwsza z tych książek "Odkrycie nieba" była jedną z najlepszych, jakie przeczytałam. Pisałam o niej na starym blogu . Drugą ("Niewdzięczna pamięć" Bernlefa) skończyłam czytać wczoraj i już wiem, że na długo zapadnie mi w pamięć. Nigdy wcześniej nie czytałam książki o demencji, a już na pewno nie takiej, w której narratorem jest tracący pamięć główny bohater. Porażający eksperyment !!

Książka zaczyna się dość zwyczajnie. Marteen Klein wraz z żoną Verą i psem Robertem mieszka w małym miasteczku nad oceanem, niedaleko Bostonu. Jego życie biegnie spokojnym rytmem, wyznaczanym przez spacery z psem, rozwiązywanie krzyżówek, czytanie książek i wspólne posiłki. I oto nagle czytelnik staje się świadkiem jego szybko postępującej utraty pamięci. Marteen coraz częściej zapomina o różnych sprawach, a w jego pamięci powstają coraz większe luki, zapomina przynieść drewno do kominka, wychodzi z psem i zupełnie traci poczucie czasu. Dziwi się co robi w salonie, gdy jeszcze przed chwilą był w kuchni lub w innym miejscu.
"... co ja tam robiłem, jak dostałem się na to krzesło? I to tak nagle. Naraz znalazłem się na taborecie w pralni. Nic tego nie poprzedzało."
Choroba postępuje szybciej niż ktokolwiek mógłby przypuszczać. Niemalże z dnia na dzień Marteen coraz bardziej zatapia się w swój świat. Coraz częściej zdarza mu się nie poznawać żony, swojego lekarza, nie mówiąc o pielęgniarce, którą za każdym razem pyta o imię i myśli, że jest przyjaciółką jego córki. Wydaje mu się, że ciągle trwa wojna i musi się ukrywać albo szuka teczki, z którą chodzi do pracy. Mówi:
" - Jutro znowu będzie nowy dzień! - (Ten rodzaj zdań przychodzi mu najłatwiej; przysłowia, stereotypowe zwroty wyskakują samoistnie, wtedy moje mówienie najbardziej jeszcze przypomina rozmowę)."
Wraz z postępowaniem choroby zmienia się narracja książki. Z pełnych, okrągłych zdań na początku powieści, aż do krótkich, pojedynczych słów, które porażają swoją mocą.
"Tak jest lepiej, ciepła woda i nic nie widać. Za parą padają pytania. Słyszę, że chodzi i pytania i kiwam głową. Kiwać ..... tylko kiwać.... Dociera. 
- Woda dobra?
Taktak, woda dobra, przytakujemy. Osuwam się. Tak jak on. Ręce, które podnoszą mnie pod pachy. Trzeba do góry. Uwaga, nagle stałem się taki lekki.
- Dużo ubrań!
Zostaję ubrany tylko w szlafrok."
Pomimo wszystko, pewne rzeczy pozostają niezmienne. Marteen ciągle myśli o swojej żonie, kocha ją i przeżywa jej łzy.
"- Czy wojna znów się zaczęła?
- Śpij, Marteen - mówi ochrypłym głosem. - Nikt nie zrobi ci krzywdy.
- Nie ma wojny?
- Jest pokój.
To w takim razie dlaczego płacze? Całe szczęście, że tu jest. To jedyna osoba, której jeszcze ufam.
- Nigdy więcej nie odchodź - szepczę i mocno chwytam ją za rękę. - Słyszysz, Vera, nigdy więcej."
Nie mam słów, żeby opisać ilość emocji jaka towarzyszyła mi podczas lektury. Były chwile kiedy chciałam rzucić tę książkę w kąt i zapomnieć o niej. Ale nie mogłam. Przerażająca była świadomość, że oto sprawny i zdrowy człowiek niemalże z dnia na dzień staje się niezdolny do samodzielnego życia. Jego umysł przypomina zawirusowany twardy dysk, przez który przepływają tysiące informacji, ale nie łączą się ze sobą i nie tworzą żadnego logicznego związku. I tylko czasami przypomina sobie wszystko i wtedy dopada go wielki smutek i strach.
"Niewdzięczną pamięć" polecam wszystkim, a szczególnie tym, którzy w lekturze szukają czegoś więcej niż przyjemności i odpoczynku. Ja wiem, że długo nie zapomnę tej historii i dlatego daję "5". 

1 komentarz:

  1. Trudna tematyka. Demencja starcza to bardzo trudne doświadczenia dla chorego oraz rodziny. W ogóle starość jest trudna, marzę o tym i będę się modlić o to bym na starość mogła być sprawna fizycznie i umysłowo, aby nie musieć być zależną od innych i nie być ciężarem. Książkę musi się cięzko czytać.

    OdpowiedzUsuń

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...